Belajar Bahasa Sunda: Kalimat Majemuk Bertingkat dan Contohnya dalam Kalimat




Kalimat majemuk bertingkat yaitu kalimat yang terjadi dari beberapa kalimat tunggal yang kedudukanya tidak setara/ sederajat, yakni yang satu menjadi bagian yang lain. Seperti kita ketahui, kalimat majemuk bertingkat berasal dari sebuah kalimat tunggal. Adapun bagian dari kalimat tunggal tersebut kemudian diganti/diubah sehingga menjadi sebuah kalimat baru yang dapat berdiri sendiri.

Bagian kalimat majemuk bertingkat yang berasal dari bagian kalimat tunggal yang tidak mengalami pergantian/perubahan dinamakan induk kalimat. Sedangkan bagian kalimat majemuk yang berasal dari bagian kalimat tunggal yang sudah mengalami penggantian/perubahan dinamakan anak kalimat.

Kalimat majemuk bertingkat memilik beberapa makna dalam setiap hubungan kalimatnya, yaitu:

1. Hubungan Waktu

Contoh kalimat:
- Saprak pindah ka Bandung, kuring can pernah panggih jeung manéhna.
(Semenjak pindah ke Bandung, saya belum pernah bertemu dengannya.)

- Néng Tini ngabalieus basa nénjo Jang Omod.
(Neng Tini membuang muka saat melihat Jang Omod.)

- Kuring nganggon domba nepi ka Bapa balik ti kota.
(Kuring menggembala domba sampai Bapak pulang dari kota.)

2. Hubungan Syarat

Contoh kalimat:
- Kuring daék diajak jalan-jalan asal dijajanan surabi imut.
(Saya mau diajak jalan-jalan asal diberi jajan surabi imut.)

- Upama hayang lulus ujian, kudu daék diajar nu soson-soson.
(Kalau ingin lulus ujian, harus mau belajar dengan rajin.)

3. Hubungan Tujuan

Contoh kalimat:
- Manéhna digawé rajin supaya bosna nyaaheun ka manéhna.
(Dia bekerja rajin supaya bosnya sayang pada dia.)

- Ngahaja urang méré duit ambéh manéh bisa balanja.
(Sengaja saya memberi uing supaya kamu bisa belanja.)

4. Hubungan Perbandingan

Contoh kalimat:
- Daripada manéh huleng jentul, leuwih hadé ngabantuan kuring ngangkutan barang.
(Daripada kamu melamun, lebih baik bantu saya mengangkut barang.)

- Piraku manéh teu percaya ka kuring, kawas karék wawuh waé.
(Masak kamu tidak percaya kepada saya, kayak baru kenal saja.)

5. Hubungan Sebab

Contoh kalimat: 
- Manéhna rék bunuh diri lantaran ngarasa putus pangharepan.
(Dia mau bunuh diri karena merasa putus asa.)

- Abdi kapaksa nampik anjeunna ku margi abdi tos gaduh kabogoh.
(Saya terpaksa menolah dia karena saya sudah punya pacar.)

6. Hubungan Akibat

Contoh kalimat: 
- Manéhna bangkrut, nepi rék ngajual mobilna.
(Dia bangkrut, sampai mau menjual mobilnya.)

- Kuring teu satuju diputuskeun cinta sapihak, nu matak ayeuna kuring protés.
(Saya tidak setuju diputuskan cinta sepihak, makanya sekarang saya protes.)

7. Hubungan Cara

Contoh kalimat: 
- Nu gélo bisa eureun ngamukna ku cara dibéré udud sabungkus.
(Orang gila bisa berhenti ngamuknya denga cara diberi rokok sebungkus.)

- Jang Odon ningalikeun Néng Titin bari leungeunna nyepeng kembang.
(Jang Odon melihat Neng Titi sambil tangannya memegang bunga.)

8. Hubungan Kenyataan

Contoh kalimat: 
- Manéhna mah api-api teu nyaho, padahal manéhna sorangan nu korupsi téh.
(Dia pura-pura tidak kenal, padahal dia sendiri yang korupsi.)

9. Hubungan Hasil

Contoh kalimat: 
- Kusabab manéhna rajin usaha, nu matak manéhna mah tara kakurangan duit.
(Karena dia rajin usaha, makanya dia tidak kekurangan uang)

10. Hubungan Penjelas

Contoh kalimat: 
- Tina omongannya katangén, yén manehna mah lain urang Sunda.
 (Dari omongannya kelihatan bahwa dia bukan orang Sunda.)

11. Hubungan Atributif (keadaan yang dialami pelaku/objek)

Contoh kalimat: 
- Awéwé nu maké baju tanktop teh nini kuring.
(Perempuan yang pakai baju tanktop  nenek saya.)

- Pagawé nu gajihna leutik teu kudu méré sumbangan.
(Pekerja yang gajinya kecil tidak wajib memberi sumbangan.)

12. Hubungan konsesif 

Contoh kalimat: 
- Sanajan dibéré emas sagunung, cinta Nyai ka Akang moal luntur.
(Biarpun diberi emas segunung, cinta Nyai kepada Akang tidak akan luntur).

- Kumaha baé kaayaanna, rumah tangga urang kudu langgeng.
(Bagaimanapun keadaannya, rumah tangga kita harus langgeng.)

- Saha baé ogé nu niat ngaganggu urang, moal bisa ngaruntagkeun cinta urang duaan.
(Siapa saja yang niat mengganggu kita, tidak akan bisa meruntuhkan cinta kita berdua.)

-----------

Baca info-info wisatabdg.com lainnya di GOOGLE NEWS