Mengenal Jenis-Jenis Kata Sambung dalam Bahasa Sunda dan Contohnya dalam Kalimat




Konjungsi atau kata sambung adalah kata atau ungkapan yang menghubungkan dua satuan bahasa yang sederajat: kata dengan kata, frasa dengan frasa, klausa dengan klausa, serta kalimat dengan kalimat. Preposisi dan konjungsi adalah dua kelas yang memiliki anggota yang dapat beririsan. Kata penghubung adalah kata-kata yang digunakan untuk menghubungkan kata dengan kata, klausa dengan klausa atau kalimat dengan kalimat.

Ditinjau dari maknanya, kata sambung dalam bahasa Sunda terbagi:

1. KATA SAMBUNG SETARA
Di antaranya:
a. jeung, sarta: menunjukkan hubungan tambahan
Contoh kalimat:
Kuring jeung manéhna isuk arék indit ka Bandung.
(Aku dan dia besok mau pergi ke Bandung.)

b. atawa: menunjukkan hubungan pilihan
Contoh kalimat:
Nu pantes meunangkeun juara mah Nina atawa Rika.
(Yang pantas jadi juara adalah Nina atau Rika.)

c. Tapi: menunjukkan hubungan lawan
Contoh kalimat:
Adina mah lintuh, tapi lanceukna begang.
(Adiknya gemuk, tapi kakaknya kurus.)

2. KATA SAMBUNG TIDAK SETARA
Di antaranya:
a. Kata sambung waktu: sanggeus (sesudah), saméméh (sebelum), sabada (saat), basa (saat), waktu, bari (sambil).
Contoh Kalimat:
- Pulisi datang sanggeus maling katéwak ku Hansip.
(Polisi datang setelah maling tertangkap Hansip.)

- Manehna geus indit saméméh urang datang.
(Dia sudah pergi sebelum saya datang.)

- Kenténg téh bocor basa hujan gedé.
(Genting bocor saat hujan lebat.)

b. Kata sambung syarat: lamun (kalau), asal (asalkan), upama (umpama)
Contoh kalimat:
- Urang daék nganteur lamun balikna dijajanan baso.
(Saya mau mengantar kalau pulangnya dijajanin bakso.)

- Barudak téh daék miluan futsal, asal lapangna alus.
(Anak-anak mau main futsal, asal lapangannya bagus.)

c. Kata sambung tujuan: ambéh, supaya, sangkan (artinya semua sama 'supaya/agar')
Contoh kalimat:
- Sing rajin olahraga téh ambéh awak sehat.
(Yang rajin ya olahraga agar badan sehat.)

- Kudu leuleuy ngomong jeung si éta mah, sangkan manéhna nurut.
(Ngomong sama dia harus lemah lebut, supaya dianya nurut.)

d. Kata sambung sebab: sabab, lantaran
Contoh kalimat:
- Manéhna teu daék miluan sabab keur teu ngeunah awak cenah.
(Dia gak mau ikutan sebab lagi gak enak badan katanya.)

- Manéhna jadi ngambek lantaran nyeri haté kénéh cenah.
(Dia jadi ngambek karena masih sakit hati katanya.)

e. Kata sambung akibat: nepi ka, nu matak
Contoh kalimat:
- Manehna keur teu bogaeun duit, nepi ka ngajual HP.
(Dia lagi gak punya uang, sampai ngejual HP.)

f. Kata sambung penjelas: yén, nyaéta
Contoh kalimat:
- Manéhna mastikeun, yén isuk rek ulin jauh.
(Dia memastikan, bahwa besok dia mau main jauh.)

- Anu jadi masalahna mah, nyaéta urusan nu kamari téa.
(Yang jadi masalah, yaitu urusan yang kemarin.)

3. KATA SAMBUNG BERPASANGAN
Di antaranya:
a. boh...boh...
Contoh kalimat:
Boh urang boh manéhna, teu percaya omongan si Dadan.
(Baik saya maupun dia, gak percaya omongan si Dadan)

b. Lain baé...., tapi... ogé...
Contoh kalimat:
Lain baé manéhna nu jago maén sulap téh, tapi urang gé bisa.
(Bukan saja dia yang jago main sulap, tapi saya juga bisa.)

c. boro-boro..., ogé....
Contoh kalimat:
Boro-boro manéh, urang gé teu kabagéan bansos.
(Jangankan kamu, saya juga gak kebagian bansos.)

d. duka...duka
Contoh kalimat:
Duka kamari, duka tadi duit urang téh muragna.
(Gak tahu kemarin, gak tahu tadi uang saya jatuhnya.)

e. rék... rék
Contoh kalimat:
Rék alus rék goréng nu penting urang geus nyieun.
(Mau bagus mau jelek yang penting saya sudah bikin.) 

4. KATA SAMBUNG KALIMAT
Di antaranya:
a. Tapi sanajan kitu
Contoh:
"Kuring rada kurang satuju lamun ieu imah dijual. Tapi sanajan kitu, kuring narima upama disaluyuan ku kulawarga."
(Saya agak kurang setuju kalau rumah ini dijual. Tapi kalaupun begitu, saya menerima jika [penjualan rumah] disetujui oleh keluarga.)

b. Salain ti eta
Contoh:
"Mapag lebaran biasana urang sok riweuh nyiapkeun balanjaan. Salain ti éta, kudu siap ogé ongkos keur mudik ka lembur."
(Menjelang lebaran biasanya kita sibuk menyiapkan belanjaa. Selain itu, harus siap juga ongkos buat mudik ke kampung halaman.)

c. Ku kituna
Contoh:
"Acara téh rék dimimitian jam sapuluh isuk-isuk. Ku kituna, urang kudu siap-siap saméméh jam sakitu."
(Acara dimulai pukul sepuluh pagi. Oleh sebab itu, kita harus siap-siap sebelum jam tersebut.)

d. Sabalikna
Contoh: 
"Manéhna mah diomongan téh lain kalahkah nurut. Sabalikna, malah ngajak ribut."
(Dia diomongin bukannya nurut. Sebaliknya,  malah ngajak ribut.)

e. Malah
Contoh:
"Kabogoh kuring mah bageur pisan. Malah, sabar pisan jelemana téh."
(Pacar saya sangat baik. Malah, orangnya penyabar.)

f. Sanggeus kitu
Contoh:
"Para wisatawan ulin heula ka Cibaduyut. Sanggeus kitu, diteruskeun ulin ka Ciwidey."
(Para wisatawan main dulu ke Cibaduyut. Setelah itu, diterukan main ke Ciwidey.)

5. KATA SAMBUNG PARAGRAF
Di antaranya:
a. kocapkeun, kacarioskeun
Contoh:
Kacarioskeun Sangkuriang lunta lantu di jero leuweung néangan Dayang Sumbi bari dibaturan si Tumang.
(Diceritakan Sangkuriang berkelana di dalam hutan mencari Dayang Sumbi sambil ditemani Si Tumang.)

b. Hiji mangsa, hiji poé
Contoh:
Hiji mangsa, Malin Kundang turun tina parahuna dibaturan anak buahna.  Waktu turun tina parahu, jol aya nini-nini nyampeurkeun manéhna.
(Suatu waktu, Malin Kundang turun dari perahunya ditemani anak buahnya. Waktu turun dari perahu, tiba-tiba ada nenek-nenek menghampirinya.)

*Artikel lainnya seputar bahasa Sunda LIHAT DI SINI

-----------

Baca info-info wisatabdg.com lainnya di GOOGLE NEWS